Nad Zbruczem

Triumf literatury polskiej. Swoją nową powieścią Wiesław Helak<br/>przywraca jej wielkość, bezpowrotnie zdawałoby się utraconą<br/>wraz z odejściem w przeszłość Sienkiewicza i Reymonta, Żeromskiego<br/>i Orzeszkowej. Do tej ostatniej pisarz nawiązuje wprost<br/>tytułem swojej książki, najprostszym z możliwych, a przecież<br/>mówiącym wszystko Nad Zbruczem.<br/>Odnalazł w niej Helak czysty, wręcz krystaliczny ton polszczyzny,<br/>stylistyką wywodzący się od Jana Kochanowskiego i Biblii Jakuba<br/>Wujka. Ewangeliczna nuta pobrzmiewa tu zresztą co i rusz; jeśli<br/>ktoś nie wiedział, co to jest literatura katolicka i czym być może<br/>w najwspanialszych swoich porywach, to teraz już wie.<br/>Wiesław Helak opowiada o Polsce, której nie było, która istniała<br/>jedynie w pamięci i w snach naszych przodków, a której bronili przed<br/>rosyjską, a później sowiecką przemocą, przed terrorem germanizacji,<br/>ale i wynarodowieniem, do czego zachęcał trzeci z zaborców<br/>austriacki, może najbardziej podstępny. Opowiada o determinacji<br/>i heroizmie tych, o których Zygmunt Krasiński przedwcześnie, ale<br/>jednak proroczo napisał, że zniknęli z powierzchni ziemi i wielkie<br/>milczenie jest po nich. Otóż, Helak milczenie to przerywa. Nieprzypadkowo<br/>sytuując fabułę swej powieści u stóp Okopów Świętej Trójcy.<br/>W trakcie lektury Nad Zbruczem nie natrafimy na choćby jeden<br/>fałszywy ton. Zgodnie z dewizą ojca Konstantego, bohatera powieści<br/>podporządkowana jest ona dwu zasadom: harmonii i piękna. Dobro<br/>nazywane jest tu po imieniu, podobnie jak zło; o żadnych relatywizmach<br/>czy względach poprawnościowych nie ma mowy. Kto to powiedział?<br/>Jestem Polakiem więc mam obowiązki polskie; są one<br/>tym większe i tym silniej się do nich poczuwam, im wyższy przedstawiam<br/>typ człowieka. No więc, Nad Zbruczem jest książką<br/>o dążeniach do osiągnięcia możliwie najwyższego stopnia człowieczeństwa.<br/>Na drodze tej Konstanty upada, lecz podnosi się, ponosi<br/>klęski, by w rezultacie zwyciężyć, dokonuje błędnych wyborów, ale<br/>potrafi winy te odkupić.<br/>Od lat nie odezwał się w naszej literaturze tak donośny głos.<br/>Krzysztof Masłoń<br/>